Kabinet-Schoof zet onderwijs onder druk met bezuinigingen

Het nieuwe regeerakkoord van het kabinet-Schoof zorgt voor beroering in het Nederlandse onderwijs. Ondanks de roep om investeringen in het onderwijs, kiest de regering voor scherpe bezuinigingen, vooral in het hoger onderwijs. Hoewel het kabinet de ambitie heeft uitgesproken om de basisvaardigheden van leerlingen te versterken en het lerarentekort aan te pakken, ontbreken de financiële middelen om deze plannen volledig te realiseren. 

Wat betekent dit voor het PO, VO, MBO en HO?

Het regeerakkoord doet de vraag rijzen hoe de regering de kwaliteitscrisis in het onderwijs aanpakt. Vooral het hoger onderwijs wordt zwaar getroffen door bezuinigingen, wat bij onderwijsinstellingen en vakbonden tot grote bezorgdheid leidt. Tegelijkertijd komen er op andere niveaus rigoureuze veranderingen, zoals het schrappen van subsidies voor brede brugklassen en maatschappelijke diensttijd (MDT).

Forse bezuinigingen treffen hoger onderwijs

Het kabinet-Schoof kondigt een bezuiniging van 1 miljard euro aan op het hoger onderwijs. Dit is de grootste onderwijsbezuiniging van deze eeuw. Ondanks eerdere plannen om ook te korten op de zogenoemde ‘sectorplannen’, is deze specifieke bezuiniging van 215 miljoen euro teruggedraaid. Dit geld wordt nu elders weggehaald: uit de pot voor starters- en stimuleringsbeurzen. Daarnaast worden budgetten van het Regieorgaan Open Science NL en de Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek (NWO) verlaagd.

Volgens economen zoals Roel Beetsma van de Universiteit van Amsterdam zal deze bezuiniging op lange termijn schadelijk zijn voor Nederland als kenniseconomie. Hij benadrukt dat het hoger onderwijs een cruciale rol speelt in het opleiden van hooggekwalificeerde professionals die nodig zijn voor versterking van de arbeidsmarkt en stimulering voor technologische innovaties. Bezuinigingen in deze sector zullen deze essentiële functie volgens hem ernstig ondermijnen.

Subsidies in voortgezet onderwijs geschrapt

Ook het voortgezet onderwijs (VO) wordt getroffen door beleidsveranderingen. De subsidieregeling voor brede brugklassen, die bedoeld was om leerlingen langer de tijd te geven om een keuze te maken voor hun verdere schoolloopbaan, wordt per 2025 stopgezet. Dit besluit heeft als doel de wildgroei aan subsidies te beperken en het onderwijs financierbaar te houden. Scholen zullen minder financiële ondersteuning ontvangen voor het aanbieden van brede brugklassen, wat volgens critici de kansenongelijkheid tussen leerlingen kan vergroten.

Tegelijkertijd zet het kabinet-Schoof zich in voor de verbetering van basisvaardigheden zoals lezen, schrijven en rekenen. Staatssecretaris Mariëlle Paul presenteert komend voorjaar een “Herstelplan Kwaliteit Onderwijs” dat zich richt op het versterken van deze vaardigheden in zowel het primair als voortgezet onderwijs. Het plan zal naar verwachting maatregelen bevatten om het lerarentekort tegen te gaan, hoewel het nog onduidelijk is hoe dit zonder extra financiële steun gerealiseerd moet worden. Paul benadrukt dat deskundige leraren cruciaal zijn om deze basisvaardigheden te versterken. Concrete maatregelen blijven vooralsnog uit.

Afschaffing van maatschappelijke diensttijd

Een van de meest in het oog springende beleidsmaatregelen is de afschaffing van de maatschappelijke diensttijd (MDT). Deze regeling werd in 2017 ingevoerd onder het kabinet-Rutte III en gaf jongeren de kans om hun talenten te ontwikkelen door deel te nemen aan projecten die hen in contact brachten met mensen buiten hun leefwereld. Jaarlijks deden ongeveer 300.000 jongeren mee aan MDT-projecten, maar het kabinet-Schoof heeft besloten deze regeling te schrappen. De jaarlijkse kosten van 203 miljoen euro voor MDT worden als onhoudbaar beschouwd, gezien de huidige begrotingskrapte.

Ook andere subsidieprogramma’s worden onder handen genomen. Zo wordt het programma School en Omgeving, dat leerlingen met een achterstand extra leer- en ontwikkeltijd bood, vanaf 2026 gekort met 155 miljoen euro. Het programma blijft beperkt bestaan voor scholen met de hoogste onderwijsachterstanden, maar de daling in financiering roept vragen op over de toekomstige effectiviteit van dit beleid.

Subsidie voor maaltijden en leermiddelen

Niet alle maatregelen in het nieuwe regeerakkoord leiden tot bezuinigingen. Zo blijft de subsidie voor gratis schoolmaaltijden wel in stand. Deze maatregel werd in 2023 ingevoerd en voorziet ongeveer 350.000 kinderen dagelijks van een gratis maaltijd. De structurele bekostiging van dit programma moet kansenongelijkheid tegengaan door ervoor te zorgen dat leerlingen met een volle maag aan de schooldag kunnen beginnen. Hoewel de exacte jaarlijkse kosten op Prinsjesdag bekend worden gemaakt, is duidelijk dat het kabinet deze bekostiging ziet als een essentiële bijdrage aan de ontwikkeling van kansarme leerlingen.

Ook op het gebied van basisvaardigheden wordt geïnvesteerd. Scholen in het primair en voortgezet onderwijs worden gecompenseerd voor de btw-verhoging op schoolboeken, en mbo-instellingen ontvangen ondersteuning voor het aanbieden van leermiddelen aan studenten onder de 18 jaar. Deze maatregelen zijn bedoeld om de drempels voor onderwijsdeelname te verlagen en ervoor te zorgen dat studenten over de middelen beschikken om succesvol te kunnen leren.

Experts vrezen schade voor het onderwijs

Het nieuwe regeerakkoord van kabinet-Schoof zet het Nederlandse onderwijssysteem onder druk met de grootste bezuiniging van deze eeuw. Hoewel het kabinet zich inzet voor de verbetering van basisvaardigheden en de continuïteit van bepaalde sociale programma’s zoals schoolmaaltijden, blijft onduidelijk hoe de onderwijskwaliteit vooruit gaat zonder extra investeringen. Zowel onderwijsexperts als vakbonden vrezen dat de maatregelen de kansenongelijkheid zullen vergroten en het fundament van het Nederlandse onderwijs verder zullen ondermijnen. De Algemene Politieke Beschouwingen later dit jaar zullen cruciaal zijn om te zien of er nog ruimte is voor bijsturing van het beleid.

Wil je het regeerprogramma lezen?

Regeerprogramma Onderwijs 2025

Meer lezen over onderwijs?

Momenteel staan 3200 vacatures open in het onderwijs.
Het tekort aan onderwijspersoneel is alarmerend hoog.
Lees hier