Formeren in het onderwijs tijdens de coronacrises 3

Deze tijd van het jaar staat bij alle onderwijsinstellingen in het teken van formeren in het onderwijs. Directeuren, managers en teamleiders, ondersteund door HR-medewerkers, maken op basis van de verwachte leerling-/studentaantallen een personeelsplanning voor alle opleidingen en leerjaren binnen de organisatie. Dit is altijd al een uitdagende klus; wij vragen ons af of en in welke mate de coronapandemie de puzzel nog extra ingewikkeld maakt.

Wij zijn in gesprek gegaan met een aantal schoolleiders en managers in verschillende sectoren om erachter te komen voor welke uitdagingen zij staan en hoe ze hierop inspelen. De komende weken lees je hun verhaal.

Formeren in het onderwijs volgens Bartha Huijberts

Afgelopen week hebben we gesproken met Bartha Huijberts, interim-manager bij het College Gezondheidszorg & Welzijn van een groot ROC in Zuid-Holland. In deze blog lees je hoe zij met haar MT-collega’s de formatie aanpakt en hoe corona daar invloed op heeft. Zij vertelt ook tegen welke uitdagingen de organisatie aanloopt als het gaat om het motiveren van werknemers en studenten.

Bartha: Het afgelopen jaar heeft van iedereen veel gevergd. Leraren hebben, misschien wel meer dan mensen in andere beroepsgroepen, eigenlijk een complete loopbaanswitch moeten maken: van les op school naar les achter de computer; van echt, dagelijks contact en levendige interactie met studenten naar contact via Teams, van in control zijn in een vertrouwde omgeving naar (aanvankelijk) out of control in een digitale wereld, van werken op je werk naar werken in je privéomgeving, vaak ook nog samen met een partner en kinderen in de buurt. Doe het maar! Intussen niet wetend wanneer het eindigt, zeker wetend dat de kaders vanuit het ministerie of het eigen CvB voortdurend veranderen, dat roosters dus steeds moeten worden aangepast, dat je studenten het heel zwaar hebben… En toch houdt bijna iedereen het vol!

Welke invloed heeft het coronavirus op formeren in het onderwijs?
Als gevolg van de coronacrisis worden er eisen aan docenten gesteld die niet nieuw zijn, maar waarop niet eerder in deze mate en in zo’n strakke context van corona-kaders, een beroep is gedaan. Zij moeten flexibel zijn, digitaal vaardig, goed kunnen differentiëren, op afstand kunnen begeleiden en op creatieve manieren ook online aantrekkelijk onderwijs blijven verzorgen. Daarom stuurt Bartha in het formatieproces vooral op een goede balans tussen oudere en jongere docenten in het team, op diversiteit en op ‘samen de klus willen klaren’. In individuele gesprekken inventariseert zij waar docenten wél energie van krijgen, waar ze zich in willen ontwikkelen, wat hen kan helpen om energiek te blijven en aantrekkelijke lessen te verzorgen voor de studenten.

In deze fase van het formatieproces wordt ook in beeld gebracht hoe groot de flexibele schil zou moeten zijn, en welke ‘extra handen in de klas’ de school nodig heeft om alle ambities waar te maken. Dankzij extra gelden van de overheid voor het wegwerken van achterstanden kunnen studenten doelgericht worden ondersteund bij het ontwikkelen van diverse vaardigheden.

Hoe gaat de school om met docenten die niet op locatie willen werken vanwege corona?
Bartha: dit is nauwelijks aan de orde. Er zijn docenten die praktijklessen moeten verzorgen op locatie. De meeste docenten zijn juist blij dat ze lessen mógen geven op school. De enkele docent die echt niet op locatie wilde werken, mag thuis werken en heeft lessen en taken gekregen waarbij dat mogelijk is.

Is er rekening gehouden met verschillende scenario’s?
Het scenario online onderwijs ligt er al. Dat wordt op hoofdlijnen hetzelfde onderwijsprogramma van dit schooljaar, verrijkt met extra ondersteuning, met name op taal en rekenen. Aan het programma met (meer) fysiek onderwijs wordt op dit moment hard gewerkt. Dat is bijzonder lastig, omdat niemand weet hoe de kaders op 1 september 2021 zullen zijn. Het is onwaarschijnlijk dat roostermakers van een lange zomervakantie kunnen genieten! Die zijn naar verwachting nog lang na 1 juli de roosterpuzzel in elkaar aan het zetten.

Hoe motiveer en faciliteer je collega’s tijdens de coronacrisis?
Bartha: we hebben allemaal perspectief nodig om gemotiveerd te blijven. Juist in tijden waarin het daaraan weleens ontbreekt, is collegialiteit, saamhorigheid belangrijk. Onderdeel zijn van een fijn team zorgt er bovendien voor dat mensen er niet over nadenken om de werkgever te verlaten. Managers hebben hierin een belangrijke rol, door ruimte geven aan gevoelens van onzekerheid, door aandacht te geven aan ieders welzijn, door niet alleen het formele gesprek, maar ook de informele ‘ontmoeting’ te organiseren.

Nóg belangrijker dan anders is het dat iedereen zich betrokken voelt bij en invloed kan hebben op de werkverdeling, het onderwijsprogramma, verbeteracties. Goed werkgeverschap is bovendien: iedereen in ruime mate faciliteren om thuis te kunnen werken (bijvoorbeeld met een goede bureaustoel, een headset), om te kunnen oefenen met nieuwe werkvormen, om te leren van elkaar.

Een goed voorbeeld daarvan is de coach on the job, de buddy, de collega die helpt met de digitale apps en tools, zodat de docent die moeite heeft met online lesgeven vaardiger en daardoor zelfverzekerder wordt. Een docent heeft soms iemand nodig die letterlijk naast hem of haar zit of in de les aanwezig is en ondersteuning biedt. Ook de studenten profiteren hier onmiddellijk van!

Welke invloed heeft het coronavirus op het formatieproces?
De school organiseert nu online open dagen, en voor sommige opleidingen meeloopdagen. Ook de intakegesprekken vinden online plaats. Veel gehoord van nieuwe studenten: ik wil zo graag even rondkijken op school! Nieuwe studenten willen de lokalen en docenten zien, door de gangen lopen en de sfeer proeven. De aanmeldingen bij veel opleidingen lopen op dit moment achter. Dat kan komen doordat studenten meer tijd nodig hebben om te bedenken wat ze willen doen. Ze hébben daar ook wat meer tijd voor dan in andere jaren. Er is opvallend veel animo voor de zorgopleidingen. Nieuwe studenten zijn meer dan welkom. Wel wordt het nog een hele klus om op tijd nieuwe, goed gekwalificeerde docenten te vinden die de zorgvakken kunnen geven!

Naar verwachting lukt het een fors deel van de huidige laatstejaars niet om tijdig te examineren. Dit is o.a. het gevolg van het feit dat veel stages niet of slechts in afgeslankte vorm door konden gaan. Deze studenten zijn dus ook na de zomer nog op school, wat samen met de verwachte grote aanwas in Gezondheidszorg & Welzijn voor veel druk zal zorgen op de beschikbare lokalen.

Wat wordt er gedaan om studenten te motiveren tijdens de coronacrisis?
Om de studenten gemotiveerd te houden stuurt de school soms een attentie, maar is er vooral veel contact tussen studieloopbaanbegeleiders en studenten. Er wordt bovendien alles aan gedaan om praktijklessen zoveel mogelijk op school te laten plaatsvinden, zodat studenten wekelijks contact hebben met elkaar en hun docenten. Veel individuele contactmomenten vinden online plaats, wat soms toch ook voordelen blijkt te hebben. Sommige studenten voelen zich zelfs beter gezien, ze worden niet afgeleid, en ervaren exclusieve aandacht. Deze vorm van begeleiden zou op z’n minst als ‘extra’ best eens een blijvertje kunnen zijn.

Stel je mag een dag op de stoel zitten van Rutte, wat zou jij dan als eerste doorvoeren in deze tijd en waarom juist dit?
Ik zou enorme vaart maken met vaccineren! Daarbij zou ik geen enkele groep in onze samenleving bevoordelen, ook het onderwijs niet, maar iedereen in gelijke mate perspectief bieden, een duidelijke routekaart uit de crisis. We zijn allemaal onderdeel van een familie, werknemer, vader, moeder, dochter, zoon, buur, plaatsgenoot. Onderwijs is een onderdeel van de samenleving waarmee alles wordt geraakt. Als onderwijssector en als samenleving verdienen we een vaste hand, een transparant verhaal, eerlijke uitleg. En als het niet mooier is, dan ook niet mooier maken!

Tijdens de coronacrisis heeft het ROC geen grote problemen ondervonden. Door het nemen van verantwoorde en gedragen besluiten en daarbij uit te gaan van de eigen kracht kon het onderwijs doorgaan en is het ziekteverzuim beperkt gebleven. Iedereen snakt nu wel naar het einde van de crisis, en wil dolgraag weer terug naar ‘normaal’. Of wordt het ‘een nieuw normaal’? De spoedcursus ‘Omgaan met onzekerheden’ is nog niet afgelopen…

Andere ervaringen
Benieuwd naar hoe andere onderwijsprofessionals zijn omgegaan met het formeren in de coronacrisis? Lees dan vooral ook deel 1, deel 2, deel 4, deel 5 en deel 6 van deze serie!