Duurzaam en gezond vallen bij Biologie in hetzelfde lesuur

Pleidooi voor duurzaamheid in het Biologieonderwijs

Duur­zaam­heid is een thema dat diep door­dringt in de sa­men­le­ving van van­daag. Daar­om ver­dient het in­te­gra­tie in het beta-on­der­wijs. Of pre­cie­zer: duur­zaam­heid, ge­zond­heid en voe­ding val­len onder het school­vak Bi­o­lo­gie (en Bur­ger­schap). Duurzaam en gezond vallen bij Biologie in hetzelfde lesuur. Dit vergt meer aan­dacht voor duur­zaam­heids­vraag­stuk­ken, voed­sel en ge­zond­heid op le­ra­ren­op­lei­din­gen. Dit blog duikt in twee op­roe­pen tot ver­nieu­wing van de bi­o­lo­gie­les in het voort­ge­zet on­der­wijs.

De plek van duurzaamheid in voortgezet onderwijs

Duurzaamheid in het voortgezet onderwijs een onderbelicht gebied

De we­reld staat voor com­plexe uit­da­gin­gen op het ge­bied van kli­maat­ver­an­de­ring, ener­gie­tran­si­tie en voed­sel­ze­ker­heid. Des­on­danks krijgt duur­zaam­heid nog maar wei­nig struc­tu­re­le aan­dacht in het voort­ge­zet on­der­wijs. Peter Duif­huis, pro­mo­ven­dus van de Ho­ge­school Utrecht, weet dat veel do­cen­ten in het leer­ge­bied Mens en Na­tuur er­ken­nen dat duur­zaam­heid deel moet uit­ma­ken van hun vak. Toch ziet hij ook dat do­cen­ten wor­ste­len met de prak­ti­sche in­te­gra­tie van duur­zaam den­ken in hun les­sen.

Complexiteit en onzekerheid in duurzaamheidsonderwijs: een pedagogische uitdaging

Duur­zaam­heids­on­der­wijs ver­eist vaar­dig­he­den en be­na­de­rin­gen die niet al­tijd gang­baar zijn in het re­gu­lie­re bèta-on­der­wijs. Do­cen­ten staan voor pe­da­go­gisch-di­dac­tisch uit­da­gin­gen. Van pro­bleem­ge­stuur­de leer­sto­for­de­ning tot mo­re­le dis­cus­sies en om­gaan met emo­ti­o­ne­le re­ac­ties. Want duur­zaam­heids­vraag­stuk­ken han­gen vaak samen met de vraag hoe we om­gaan met die­ren en na­tuur? Wat eten we? Hoe ver­war­men wij ons huis? Hoe be­zoe­ken wij onze ou­ders? On­der­wijs over duur­za­me ont­wik­ke­ling gaat in de toe­komst ver­der dan puur ken­nis­over­dracht; het trekt grote vraag­stuk­ken de klas bin­nen en ver­eist een vak­over­stij­gen­de blik.

Duur­zaam­heid
is een le­vend
la­bo­ra­to­ri­um

Lerarenopleidingen als katalysatoren voor verandering

De le­ra­ren­op­lei­din­gen Bi­o­lo­gie, Na­tuur­kun­de, Schei­kun­de, Tech­niek en Aard­rijks­kun­de spe­len een cru­ci­a­le rol in het voor­be­rei­den van toe­kom­sti­ge do­cen­ten op duur­zaam­heids­on­der­wijs. De in­tro­duc­tie van de cur­sus ‘Les­ge­ven in Mens en Na­tuur (LMN)’ met het cen­tra­le thema ‘Leren voor Duur­za­me Ont­wik­ke­ling’ is een stap in de goede rich­ting. Deze in­ter­dis­ci­pli­nai­re cur­sus fun­geert niet al­leen als een trai­nings­veld voor stu­den­ten maar ook als een le­vend la­bo­ra­to­ri­um waar le­ra­renop­lei­ders ‘duur­zaam­heids­on­der­wijs’ kun­nen vorm­ge­ven en ideeën ont­wik­ke­len.

De noodzaak van vakoverstijgende blik en innovatieve didactiek

Om duur­zaam­heids­on­der­wijs ef­fec­tief vorm te geven, pleit Duif­huis voor een vak­over­stij­gen­de blik. Le­ra­ren moe­ten in staat zijn een gron­di­ge ana­ly­se te maken van leer­doe­len, vak­in­houd, en ge­schik­te di­dac­ti­sche be­na­de­rin­gen. Bo­ven­dien moe­ten ze in staat zijn om bij te dra­gen aan in­ter­dis­ci­pli­nai­re sa­men­wer­king en diep­gang te be­rei­ken. De uit­da­ging ligt niet al­leen in het over­bren­gen van fei­te­lij­ke ken­nis, maar ook in het be­ge­lei­den van leer­lin­gen bij het be­grij­pen van de in­ge­wik­kel­de vraag­stuk­ken en af­we­gin­gen die horen bij duur­zaam­heid.

Duurzaamheid is niet uitsluitend een academische kwestie

Tijd voor vernieuwing in duurzaamheidsonderwijs

Duur­zaam­heids­on­der­wijs is niet al­leen een aca­de­mi­sche kwes­tie, maar een cru­ci­aal as­pect van bur­ger­schaps­vor­ming in een we­reld vol com­plexe uit­da­gin­gen. Als we stre­ven naar een sa­men­le­ving die duur­zaam denkt en han­delt, moe­ten le­ra­ren­op­lei­din­gen meer na­druk leg­gen op de in­te­gra­tie van duur­zaam­heids­vraag­stuk­ken in het cur­ri­cu­lum. Het on­der­zoek van Peter Duif­huis zet aan tot nood­za­ke­lij­ke vak­ver­nieu­wing, waar­bij een vak­over­stij­gen­de blik, in­no­va­tie­ve di­dac­tiek en prak­tijk­ge­rich­te be­na­de­rin­gen cen­traal staan.

Ook voedingsonderwijs op de middelbare school

Sleutel tot preventie tegen enge ziektes

Stu­dent Tjeerd Dobma be­noemt, in re­ac­tie op een stuk David van Bo­de­gom in Het Pa­rool op 22 fe­bru­a­ri 2022, het be­lang van voe­dings­ken­nis in de sa­men­le­ving. De rol van scho­ling komt hier­bij naar voren als cru­ci­aal in het vraag­stuk van pre­ven­tie met be­trek­king tot obe­si­tas en stij­gen­de zorg­kos­ten. Deze bij­dra­ge pleit voor struc­tu­reel voe­dings­on­der­wijs op scho­len als een sleu­tel­com­po­nent in het voor­ko­men van ge­zond­heids­pro­ble­men.

Voe­dings­on­der­wijs
voor­komt pro­ble­men
met de ge­zond­heid

Voedingsonderwijs is de ontbrekende schakel

Hoe­wel het stuk van Van Bo­de­gom in­te­res­san­te be­vin­din­gen bevat, blijft de ken­nis van voed­sel in de sa­men­le­ving on­der­be­licht. Dobma be­na­drukt het be­lang van voe­dings­on­der­wijs en be­kri­ti­seert de af­we­zig­heid van deze dis­cus­sie in eer­de­re pu­bli­ca­ties. Voe­dings­on­der­wijs wordt voor­ge­steld als een es­sen­ti­eel in­stru­ment in het stre­ven naar een ge­zon­de­re sa­men­le­ving. Lees hier een ander boei­end stuk over Van Bo­de­goms visie op voe­ding en on­der­wijs.

De noodzaak van voedingsonderwijs op scholen

De op­roep voor voe­dings­on­der­wijs op scho­len is ge­ba­seerd op het idee dat pre­ven­tie van ge­zond­heids­pro­ble­men be­gint bij vroe­ge edu­ca­tie. Het voor­stel is om het hui­di­ge on­der­wijs­cur­ri­cu­lum te her­o­ver­we­gen en ruim­te te maken voor we­ke­lijk­se voe­dings­les­sen, met prak­tijk­les­sen koken als in­te­graal on­der­deel. Dit vak wordt ge­zien als vak­over­stij­gend en omvat ele­men­ten van Bi­o­lo­gie, Re­ke­nen en Gym­nas­tiek.

Een gezonde levensstijl begint met leren tuinieren

Voedingsonderwijs: een leerlijn voor langdurige impact

Het voor­ge­stel­de voe­dings­on­der­wijs volgt leer­lin­gen ge­du­ren­de een sub­stan­tiële pe­ri­o­de, van het 7e tot het 17e jaar. Hier­door krij­gen ze vol­doen­de tijd om het idee van een ge­zon­de le­vens­stijl te in­ter­na­li­se­ren. De in­te­gra­tie van school­tui­nie­ren en de plaat­sing van voe­dings­on­der­wijs onder de noe­mer van het ver­plich­te vak Bur­ger­schap in het voort­ge­zet on­der­wijs bie­den mo­ge­lijk­he­den voor een uit­ge­brei­de aan­pak.

Aandacht en financiële ondersteuning van de overheid

Dobma is een vier­de­jaars­stu­dent aan de op­lei­ding Do­cent Ho­re­ca en Voe­ding van de Ho­ge­school van Am­ster­dam. Hij be­na­drukt dat het es­sen­ti­eel is dat de over­heid wak­ker wordt en fi­nan­ciële mid­de­len vrij­maakt voor deze on­der­wijs­ver­nieu­wing. In zijn opi­nie­stuk pleit hij voor mi­ni­maal 2 uur per week voe­dings­on­der­wijs (spe­ci­aal) basis- en voort­ge­zet on­der­wijs. Dit moet niet ten koste gaan van an­de­re vak­ken, maar dient als een waar­de­vol­le uit­brei­ding van het hui­di­ge on­der­wijs­aan­bod.

Twee uur per week voedingsonderwijs
is een begin

Ambitie voor de toekomst: voedingsonderwijs voor alle typen onderwijs

Dobma ont­hult zijn am­bi­tie om voe­dings­on­der­wijs niet al­leen te ont­wik­ke­len voor het voort­ge­zet on­der­wijs maar voor alle typen on­der­wijs. Deze be­na­de­ring, met als kern het prin­ci­pe ‘jong ge­leerd, oud ge­daan’, wordt be­schouwd als een cru­ci­a­le uit­weg om wel­vaart op een ge­zon­de ma­nier te on­der­steu­nen. Hij werkt aan een leer­lijn voor voe­dings­on­der­wijs als een pro­ac­tie­ve stap naar deze toe­komst­vi­sie. Duurzaam en gezond vallen bij Biologie in hetzelfde lesuur.

(Bij het schrij­ven van dit ar­ti­kel is dank­baar ge­bruik ge­maakt van Chat­G­PT.)

Bijdragen aan Biologie van de toekomst?

Hier vind je de leukste vacatures docent Biologie.
vacatures docent biologie

Nog zo’n boeiend blog lezen?

Eer­der dit jaar ad­vi­seer­de een com­mis­sie onder lei­ding van D66-se­na­tor Paul Sch­na­bel om Ge­schie­de­nis als school­vak te laten ver­dwij­nen en het vak te in­te­gre­ren met an­de­re vak­ken.
blog over geschiedenis