Met 4 tips medewerkers in het VO behouden en de werkdruk verlagen

Vrouwen krijgen niet wat ze waard zijn

Het tekort aan personeel is groot. Vaak hebben leerlingen geen (gekwalificeerde) docent. De werkdruk voor docenten is torenhoog. Ook werkt personeel veel onbetaalde uren. Geen aantrekkelijk beeld voor starters. Afgestudeerden van een lerarenopleiding starten vaak niet met werken in het onderwijs of houden het snel voor gezien. Toch liggen simpele oplossingen in het verschiet. Dit zijn: digitaliseren, ondersteunen, specialiseren en kortere werkdagen door minder vakantie.

Medewerkers behouden met een betere balans

Parttimers werken meer uren dan ze betaald krijgen

Fulltime betekent in het onderwijs 36 uur. 43% van het onderwijspersoneel werkt meer dan 32 uur, 57% van het onderwijspersoneel werkt minder dan 32 uur per week. Aangenomen dat minder dan 4 dagen werken vooral wenselijk is voor medewerkers met eigen kinderen in de basisschoolleeftijd, zijn binnen onderwijsorganisaties naar verwachting al veel mensen te vinden die meer uren zouden kunnen (en willen?) werken. Het pijnlijke is: dat doen ze al. In Nederland geldt het anderhalfverdieners-model als standaard voor het gezin. Vrouwen werken vaak in het onderwijs of in de zorg. In die sectoren worden veel onbetaalde uren gedraaid. Parttime werken is dus vooral gunstig voor werkgevers.

Wat hebben vrouwen nodig om meer uren betaald te werken?

Vrouwen werken vaak fulltime, krijgen een parttime loon

Ne­der­land is een geëman­ci­peerd land. Toch is Ne­der­land een gekke uit­zon­de­ring qua ar­beids­par­ti­ci­pa­tie van vrou­wen. Vrou­wen wer­ken vaak in ‘klei­ne’ banen. Ter ver­ge­lij­king: in het bui­ten­land wer­ken vrou­wen veel vaker meer dan 60%. Dat wordt daar ove­ri­gens ge­zien als full­ti­me. Wat is nodig om vrou­wen in staat te stel­len meer be­taal­de uren te wer­ken in het on­der­wijs? Hoewel steeds meer mannen hun deel aan huishoudelijke en verzorgende taken oppakken, nemen in veel gezinnen vrouwen nog de grootste last op hun schouders. Hierdoor zijn ze beperkter beschikbaar voor werk buiten de deur. In­te­gra­le kind­cen­tra 2.0 (KDV, BSO, PO en VO samen) met voldoende personeel zouden een deel van de oplossing kunnen zijn.

Medewerkers stromen het VO uit, niet in

Jongeren stromen vaker uit dan ouderen

Op­mer­ke­lijk feit: jon­ge­ren ver­la­ten het on­der­wijs vaker dan ou­de­ren, en dat ver­an­dert al jaren niet. Bin­nen een jaar na het in­stro­men ver­laat 20% het VO. Een cij­fer dat in de 9 vol­gen­de jaren nog eens ver­dub­belt, vol­gens de Trend­rap­por­ta­ge Ar­beids­markt 2020. Wat gaat er mis in die eer­ste fase van de loop­baan? Het gaat hier om jonge men­sen die mee­st­al nog geen kin­de­ren of ge­zond­heids­pro­ble­men heb­ben. En hun ou­ders zijn ook te jong om te ver­on­der­stel­len dat we hen mas­saal kwijt­ra­ken aan man­tel­zorg. Wat zou het kun­nen zijn? Het zou goed de werk­druk kun­nen zijn. Wat kun­nen we ver­be­te­ren aan be­ge­lei­ding en on­der­steu­ning om jonge, ge­mo­ti­veer­de do­cen­ten te be­hou­den voor het on­der­wijs dat hen kei­hard nodig heeft?

Hoe stimuleren we vaders om meer zorg op zich te nemen?

Vrouwen stromen vaker uit dan mannen

Een min­der ver­ras­send feit is dat vrou­wen per­cen­tu­eel vaker uit­stro­men als do­cent in het VO dan man­nen. Als men­sen een gezin vor­men, komen in Ne­der­land de mees­te zorg­ta­ken op moe­ders neer. Va­ders wer­ken vaker full­ti­me, doen min­der in het huis­hou­den. Vrou­wen zijn dus mee­st­al de­ge­ne die zorg en werk com­bi­ne­ren, man­nen in veel min­de­re mate. Wat heb­ben vrou­we­lij­ke do­cen­ten nodig van hun werk­ge­ver om hun werk als do­cent met de zorg voor hun eigen kin­de­ren te com­bi­ne­ren, zodat zij niet vol­le­dig (en voor al­tijd) uit het on­der­wijs ver­dwij­nen? En hoe sti­mu­le­ren we va­ders om meer zorg­ta­ken op zich te nemen voor meer ba­lans in het gezin?

Laat leraren vooral lesgeven

Vergroot de beschikbaarheid van leraren

1. Digitalisering vermindert de administratieve druk
Le­ra­ren zijn te veel tijd kwijt aan ad­mi­ni­stra­tie. Waar de mees­te kan­to­ren te­gen­woor­dig na­ge­noeg ‘pa­per­less’ en ‘in the cloud’ wer­ken, sle­pen le­ra­ren nog steeds lood­gie­ters­tas­sen vol pa­pier met na­kijk­werk ach­ter zich aan. Dit na­kij­ken ge­beurt vaak on­be­taald – bui­ten werk­tijd. En al de cij­fers en aan­dacht­pun­ten die voort­vloei­en uit het na­kij­ken wor­den daar­na nog ver­werkt in om­vang­rij­ke leer­ling­volg­sys­te­men. Een taak waar do­cen­ten geen ple­zier in en ook wei­nig tijd voor heb­ben. Het geeft star­ters en bui­ten­staan­ders bo­ven­dien het beeld dat wer­ken als do­cent be­te­kent dat je nooit vrij bent.

Met 34 minuten per week meer werken, is het tekort opgelost

2. Onderwijsassistenten kunnen leraren ontlasten
Door het grote per­so­neels­te­kort krij­gen leer­lin­gen nu vaak geen of te wei­nig (of te laat de juis­te) les. Geef le­ra­ren daar­om een ‘se­cre­ta­res­se’. Ie­mand die van­uit be­lang­stel­ling voor het on­der­wijs een aan­tal ad­mi­ni­stra­tie­ve taken over­neemt, zodat do­cen­ten hun lief­de voor het les­ge­ven vol­uit kun­nen in­zet­ten voor het les­ge­ven. We heb­ben hen hard nodig. Dat wil zeg­gen de leer­lin­gen heb­ben hen hard nodig. Als do­cen­ten 34 mi­nu­ten per week meer be­schik­baar zijn als do­cent, is vol­gens McK­in­sey het per­so­neels­te­kort op­ge­lost.

Gezonde werk-privé balans voor docenten

3. Leraren specialiseren in bepaalde schooljaren
Een oor­zaak van de hoge werk­druk is dat do­cen­ten les­sen bui­ten werk­tijd (moe­ten?) voor­be­rei­den. Als zij les­ge­ven aan 5 klas­sen in ver­schil­len­de leer­ja­ren is dit ui­ter­aard veel meer werk, dan wan­neer zij les­ge­ven aan 5 klas­sen in het­zelf­de leer­jaar. Het vergt dan zelfs wei­nig extra voor­be­rei­ding om de­zelf­de les aan 10 of 20 klas­sen te geven. Daar­mee is spe­ci­a­li­se­ren in leer­ja­ren voor do­cen­ten een hele di­rec­te ma­nier om de werk­druk te ver­la­gen.

Met minder vakantie, kunnen schooldagen korter duren

4. Minder vakantie, minder werkdruk
Do­cen­ten zijn ge­hecht aan hun lange va­kan­ties. Ten on­rech­te. De lange va­kan­ties ver­gro­ten de werk­druk ge­du­ren­de het school­jaar. Geen en­ke­le an­de­re sec­tor heeft 5x per jaar (1 tot 2 weken) va­kan­tie en een zo­mer­va­kan­tie van 6 weken (nodig). Wat over­blijft zijn vijf sprints van 8 weken. Do­cen­ten doen in les­we­ken een in­haal­ra­ce, omdat ze grof­weg 2x zo­veel va­kan­tie heb­ben als de ou­ders van hun leer­lin­gen. Twee keer zo­veel va­kan­tie is geen op­los­sing voor de hoge werk­druk, maar een oor­zaak.

Minder vakantieweken, kortere schooldagen
De lange zo­mer­va­kan­tie stamt uit de tijd dat de mees­te men­sen boe­ren waren. Hun kin­de­ren moesten aan het einde van de zomer mee­hel­pen om de oogst bin­nen te halen. Het is al­lang niet meer nodig om kin­de­ren hier­voor in te zet­ten. En het is voor do­cen­ten on­ge­zond om in school­we­ken zulke lange werk­da­gen te maken. Met min­der va­kan­tie­we­ken, kun­nen school­da­gen kor­ter duren. Dat ver­laagt de werk­druk voor do­cen­ten. Maar hoe gaan we dat or­ga­ni­se­ren in een sec­tor die vast­houdt aan oude ge­woon­tes?

Meer weten over formatie?

Weten waar de knelpunten zitten voor het VO in de formatie?

Lees meer over VO formatie ➜

Benieuwd welke uitdagingen het MBO heeft qua personeel de komende jaren?

Lees hier over personeelsuidagingen in het MBO ➜

Het lerarentekort bestaat niet (wel een mismatch)

Waarom het lerarentekort niet bestaat? Lees het blog over de mis­match in het on­der­wijs.