Voor Geschiedenis lijkt in de toekomst géén plaats

Toch is het leren scheiden van feiten en fabels nuttiger dan ooit

Het is hoog tijd voor ver­nieu­wing van het Ge­schie­de­nis-on­der­wijs. Ook de po­li­tiek weet dat. Jonge men­sen kun­nen zich moei­lijk in­le­ven in een Ge­schie­de­nis die loopt tot 2001. Eer­der dit jaar ad­vi­seer­de een com­mis­sie onder lei­ding van D66-se­na­tor Paul Sch­na­bel om Ge­schie­de­nis als school­vak te laten ver­dwij­nen en het vak te in­te­gre­ren met an­de­re vak­ken. Voor Geschiedenis lijkt in de toekomst géén plaats.

Helaas is het curriculum over de datum

Het Ge­schie­de­nis-cur­ri­cu­lum is zwaar ver­ou­derd. Het werd vast­ge­steld in 2001. Een cur­ri­cu­lum van vóór de aan­sla­gen op de Twin To­wers van 11 sep­tem­ber 2001 in het hart van de ‘hoofd­stad van de we­reld’, het is van vóór de oor­lo­gen in Irak en Af­gha­nis­tan.

Het cur­ri­cu­lum is van
vóór de aan­sla­gen
van 11 sep­tem­ber, Irak
en Af­gha­nis­tan

Slavernij (en de excuses daarvoor) ontbreken in het curriculum

Het Ge­schie­de­nis-on­der­wijs van nu is van vóór de op­komst van Pim For­tuyn en Bal­ke­n­en­de, Geert Wil­ders en Mark Rutte. Het is van vóór het breed ge­dra­gen kli­maat­ac­ti­vis­me en ook van vóór de ex­cu­ses voor de sla­ver­nij. Het is van vóór iP­ho­nes, so­ci­a­le media, MeToo, Brexit, Trump, co­ro­na, Black Lives Mat­ter, Isis en de hui­di­ge oor­lo­gen in Oekraïne en Israël.

iP­ho­ne, #metoo, Isis
Trump, co­ro­na en de
nieu­we oor­lo­gen
ont­bre­ken

De noodzakelijke vernieuwing laat lang op zich wachten

Het ka­bi­net Rutte III gaf daar­om op­dracht tot ver­nieu­wing. Rutte IV kwam daar weer op terug. En in de prak­tijk ver­an­der­de er niets. In 2022 vroeg staats­se­cre­ta­ris San­der Dek­ker een com­mis­sie om on­der­zoek te doen naar de toe­komst van het lager en mid­del­baar on­der­wijs. De com­mis­sie ging aan de slag met de vraag: hoe moet het lager en mid­del­baar on­der­wijs er in 2032 uit­zien?

Rutte start­te en
stop­te ver­nieu­wing
en in 2022 volg­de
ad­vies voor 2032

Leraren zijn geen ‘influencers’

Je kunt tie­ners en twin­ti­gers moei­lijk kwa­lijk nemen dat zij moei­te heb­ben zich te in­te­res­se­ren voor het ver­le­den. Er is geen aan­slui­ting met de we­reld zoals zij die heb­ben leren ken­nen. Ter­wijl zij leven in een we­reld waar­in elke dag een nieu­we in­flu­en­cer (géén le­raar) een ver­haal ver­telt dat wél heel dui­de­lijk aan­sluit bij hun be­le­vings­we­reld.

– – –

‘EYE OPENER’ VOOR DOCENTEN

Menig do­cent denkt dat een ‘wij’-per­spec­tief het in­le­vings­ver­mo­gen van de leer­ling be­vor­dert. Maar..
Het te­gen­deel is waar. Spre­ken over ‘wij’ helpt leer­lin­gen niet om zich te ver­plaat­sen in een ver ver­le­den. Waar­om niet? Dat lees je hier.

– – –

Het einde van Geschiedenis, zoals we dat kennen

Het cur­ri­cu­lum dat nu on­der­we­zen wordt op scho­len ein­digt met de val van de Ber­lijn­se Muur in 1989 en de ont­man­te­ling van de Sov­jet-Unie in 1991. Die ge­beur­te­nis­sen ver­leid­den so­ci­o­loog Fran­cis Fu­ku­y­a­ma om 32 jaar ge­le­den te spre­ken en schrij­ven over het ‘einde van de ge­schie­de­nis’. Het is nu bijna 2024. Me­neer Fu­ku­y­a­ma leeft nog, maar zijn hy­po­the­se van toen kent al on­tel­baar weer­leg­gin­gen.

Ge­schie­de­nis stopt tus­sen de Ber­lijn­se Muur en 11 sep­tem­ber

De waarde van een objectieve geschiedenis

Het ver­loop van de ge­schie­de­nis is vaak een soort toe­val. Het heden is dat niet. Al­ler­lei ge­beur­te­nis­sen heb­ben ge­leid tot dit heden en niet tot een ander heden. Dat heden kan door ver­schil­len­de men­sen ver­schil­lend be­leefd wor­den, maar er is écht maar 1 ob­jec­tief (meet­baar) heden. Ja, er be­staan meer­de­re blik­ken op de wer­ke­lijk­heid en ja, de wer­ke­lijk­heid ver­an­dert. Daar­om be­staan er nog niet meer­de­re wer­ke­lijk­he­den, of ieder zijn/haar eigen waar­heid. Straks krij­gen we nog ver­schil­len­de ver­sies van wet­ten, voor ieder wat wils.

Een grote va­ri­a­tie
aan ge­beur­te­nis­sen
leid­den tot het
toets­ba­re heden

Objectieve geschiedenis is een werkwoord

Het is cru­ci­aal voor de ‘ver­stand­hou­ding’ in de sa­men­le­ving, om jonge men­sen een ‘ob­jec­tief (ge­toetst) ver­le­den’ aan te rei­ken. Dat is een ver­haal over hoe en waar­om het tot hier kwam, een ver­haal dat ge­checkt is door ex­perts, die géén ander be­lang heb­ben dan ach­ter­ha­len welke ver­sie van de ge­schie­de­nis klopt. Van daar­uit kun­nen jonge men­sen het ver­volg van de ge­schie­de­nis zelf on­der­zoe­ken. On­der­weg leren zij on­der­scheid maken tus­sen fei­ten en fa­bels, bron­nen wegen, re­de­ne­ren, ar­gu­men­te­ren en ar­chi­ve­ren. Daar­om is het een gek idee dat in de toe­komst geen plaats lijkt te be­staan voor het school­vak Ge­schie­de­nis.

In de toe­komst
géén plek voor
Ge­schie­de­nis als
zelf­stan­dig vak

Integratie van geschiedenis met andere vakken

Eer­der ge­noem­de com­mis­sie, onder lei­ding van D66-se­na­tor Paul Sch­na­bel, ging voor haar on­der­zoek in ge­sprek met le­ra­ren, leer­lin­gen, school­lei­ders en cul­tu­re­le in­stel­lin­gen. Eind ja­nu­a­ri 2023 werd het ein­dad­vies over­han­digd aan de staats­se­cre­ta­ris. Het lijkt erop dat Ge­schie­de­nis als zelf­stan­dig school­vak ver­dwijnt uit het stan­daard on­der­wijs­aan­bod. Het vak wordt geïnte­greerd met an­de­re vak­ken, zoals Staats­in­rich­ting eer­der op­ging in Ge­schie­de­nis.

Ge­schie­de­nis wordt
on­der­deel van an­de­re
school­vak­ken

Inhoud van het advies

In het ad­vies pleit de com­mis­sie voor een wet­te­lijk vast­ge­steld kern­cur­ri­cu­lum. Dit cur­ri­cu­lum moet in ieder geval be­staan uit de vaste on­der­de­len Ne­der­lands, En­gels, Re­ke­nen (in­clu­sief Wis­kun­de), Di­gi­ta­le ge­let­terd­heid en Bur­ger­schap. Drie leer­do­mei­nen gaan de leer­ling in staat stel­len ‘de we­reld te be­grij­pen’: Mens & Maat­schap­pij, Na­tuur & Tech­no­lo­gie en Taal & Cul­tuur. ‘Voor­al bin­nen het do­mein Mens & Maat­schap­pij – waar­in de vak­ken Aard­rijks­kun­de, Ge­schie­de­nis, Eco­no­mie en Maat­schap­pij­leer geïnte­greerd lij­ken te wor­den – zal his­to­ri­sche con­text ge­ge­ven wor­den.’

Ge­schie­de­nis vindt een
plek in het do­mein
Mens & Maat­schap­pij

Geschiedenis zonder kranten lezen

Het ge­schie­de­nis­on­der­wijs ba­lan­ceert tus­sen ver­nieu­wing en be­houd. In­te­gra­tie in an­de­re vak­ken lijkt een slim­me zet om ge­schie­de­nis re­le­van­ter te maken. Maar, wordt dan niet alles een soort ‘pro­ject’? Is Ge­schie­de­nis niet juist een van de wei­ni­ge vak­ken waar we fei­ten­ken­nis nog recht­toe recht­aan over­bren­gen, zodat het bij­draagt aan zorg­vul­dig re­de­neer­ver­mo­gen? Is het be­houd van Ge­schie­de­nis als zelf­stan­dig vak niet cru­ci­aal in tij­den waar­in kran­ten elke dag slech­ter ge­le­zen wor­den?

Is Ge­schie­de­nis
niet cru­ci­aal nu
we kran­ten steeds
slech­ter lezen?

Op naar een doordacht begrip van heden en verleden

Biedt het niet juist een so­li­de basis, een kom­pas in een we­reld vol vluch­ti­ge en soms twij­fel­ach­ti­ge in­for­ma­tie? Ter­wijl we ver­nieu­wing na­stre­ven, mogen we niet ver­ge­ten dat dis­ci­pli­nes zoals Ge­schie­de­nis een unie­ke rol spe­len in het vor­men van kri­ti­sche den­kers. De uit­da­ging? Een even­wicht vin­den tus­sen in­te­gra­tie en be­houd van fun­da­men­ten voor een door­dacht be­grip van ver­le­den én heden.

Bijdragen aan Geschiedenis van de toekomst?

Hier vind je de leukste vacatures docent Geschiedenis.
vacatures docent geschiedenis

Nog zo’n boeiend blog lezen?

Het economieonderwijs loopt 30 jaar achter op ontwikkelingen in maatschappij en wetenschap. Dat zegt professor Lans Bovenberg.
blog over economie