Technologie in het onderwijs: zegen of vloek?

In de afgelopen tien jaar is de inzet van technologie binnen het onderwijs explosief toegenomen. De verwachtingen waren hoog: met laptops, apps en leerlingvolgsystemen zoals Magister en Somtoday zou het onderwijs niet alleen effectiever, maar ook toegankelijker worden. Technologie werd gezien als de grote redder voor het onderwijs.

Technologie zou het onderwijs moderniseren en verbeteren. Remco Pijpers, strategisch adviseur digitale geletterdheid en ethiek bij Kennisnet, volgde de ontwikkelingen nauw en stelt in de Correspondent dat het aanvankelijke optimisme begint te wankelen. Volgens hem heeft de ongeremde introductie van digitale middelen ook nadelige gevolgen die vaak te laat onderkend worden.

“Technologie zou het onderwijs vanzelf verbeteren”

Terwijl de nadruk in de beginjaren vooral lag op de kansen die technologie bood, ziet Pijpers nu dat er scheuren beginnen te ontstaan in dat geloof. Hij benadrukt dat de effecten van digitale middelen in de praktijk vaak complexer zijn dan verwacht. Het recente smartphoneverbod op scholen laat zien hoe technologie kan worden teruggedrongen, maar het probleem van afleiding blijft aanwezig doordat leerlingen nu via hun laptops alternatieven vinden.

Veranderende dynamiek in de klas

Een van de grote veranderingen die Pijpers signaleert, is de manier waarop technologie het gedrag van leerlingen en docenten beïnvloedt. In plaats van louter positieve effecten, zoals een betere informatieverwerking of efficiëntere leerprocessen, ontstaan er nieuwe vraagstukken. Zo blijkt dat het monitoren van leerlingen door middel van software of het gebruik van strikte leerlingvolgsystemen als Magister, vaak meer controle oplevert dan vrijheid. Dit kan leiden tot spanningen tussen docenten en leerlingen. Daarbij komt de balans tussen controle en persoonlijke begeleiding onder druk te staan.

“Alles moet nu worden vastgelegd, zelfs als een leerling vooruitgaat”

Pijpers geeft het voorbeeld van een docent die een leerling wilde aanmoedigen. Maar vanwege het gebruikte systeem geen ruimte voelde om soepel om te gaan met te laat komen. Dit illustreert hoe technologie, in plaats van het werk van de docent te ondersteunen, soms juist de ruimte voor persoonlijke aandacht kan beperken.

Ethiek en dataverzameling: een onontkoombaar debat

Naast de directe invloed van technologie in de klas, wijst Pijpers op de ethische dilemma’s die gepaard gaan met de toenemende dataverzameling in het onderwijs. Leerlingvolgsystemen en andere digitale platforms verzamelen informatie over studenten. Tijdens een gesprek met mbo-studenten merkten ze aanvankelijk op dat ze geen bezwaar hadden tegen het delen van data.

“Eerst hadden studenten geen bezwaar, dat veranderde later”

Maar toen studenten de impact begonnen te begrijpen, veranderden ze van mening. Dit roept de vraag op in hoeverre dit wenselijk is. Volgens Pijpers zou er meer aandacht moeten zijn voor dit soort ethische vraagstukken voordat technologie wordt ingevoerd. Zodat alle betrokkenen zich bewust zijn van de risico’s en mogelijkheden.

Noodzaak van toezicht op technologie

Een van de belangrijkste zorgen van Pijpers is het gebrek aan toezicht op de technologieën in het onderwijs. Scholen, vooral kleinere instellingen, worden vaak overrompeld door nieuwe digitale middelen. Zonder dat ze de tijd of expertise hebben om goed na te denken over de lange termijngevolgen.

“Je kunt niet van scholen verwachten dat ze alles zelf in de gaten houden”

Pijpers pleit daarom voor een onafhankelijke controle op onderwijstechnologie. Dit kan voorkomen dat scholen ongewenst vast komen te zitten aan systemen die meer problemen veroorzaken dan ze oplossen. Volgens Pijpers moet de invoering van technologie in het onderwijs niet draaien om snelheid, maar om zorgvuldigheid en bewustzijn.

Bron: De Correspondent.

Lees ook over Biesta

Bijvoorbeeld dit artikel over het denkwerk van pedagoog Gert Biesta over onderwijs en de verschillende functies naast ‘efficiënt leren’.